در حاشیۀ چاپ دوم تاریخ سلطانی
۱۶ میزان (مهر) ۱۳۹۷
تألیف:
سلطان محمد فرزند موسی خان بارکزایی متخلص به خالص
(تاریخ حکومتداری لودیان، سوریان، غلجاییان وسدوزاییان)
مقدمـــه، تصحیح، تحشیه وتوضیحات کلمات: عتیـــــق آروند
تعداد صفحه: 357
ناشر: انتشارات امیری
سال 1396 خورشیدی
تاریخ سلطانی بار دوم روی چاپ وانتشار دیده است. چاپ نخست آن در سال 1298 هـ.ق، در بمبئی انتشار یافته بود. مطابق اظهار مؤلف کتاب خویش را در 1281 قمری نوشته است.
معلوم است که نویسندۀ کتاب، سلطان محمد متخلص به "خالص"، توان خواندن ونوشتن رابیشتر از نزدیکان داشته است. اینکه در چند صفحه از پیشنهاد دیگران یادآوری میکند، که پیش از اینکه مرگ به سراغش آید، باید کتابی بنویسد مثلاً مینویسد:
"استدعا می نمودند که چون عاقبت پنجۀ اجل گریبانگیر است و بدورو جهان فانی ناگزیر، پس سزاوار آنکه کتابی مشتمل بر وقایع طوایف افاغنه و محتوی بر سوانح امرا وشاهان وفقرای ذِ شأن ایشان را به قدر امکان جمع و ـدلیف نمایی . . . (ص19)
غور معرفت تو در شرح غوامض گفتار بدانند و اندازی کمال تودرتوضیح مضایق الفاظ بدانند واز مطالع اش درباد طبایع موزون واصحاب درایت به حمایت ذهن مشحون . . ." (ص 23)
وی با صراحت و وضاحت انگیزۀ روی آورد خویش را به نوشتن این کتاب، شرح قوم افغان یاد میکند. کاربرد بسا موارد از افاغنه وافغان، در نوشتار وی، حاکی از آنست که در زمانه اش رواج روز بوده اند. مینویسد:
" چون منظور از تألیف ومقصود از تصنیف این بیان به جز اظهار احوال واشتهار مردانگی قوم افغان وعبرت آیند گان طلب دولت وخواهش ثروت از کس نیست؛ "به تألیف تاریخ اهل افغان" پرداختم.
"این خلاصه معانی را که مشتمل است بر سوانح احزاب افاغنه ومسما است به «تاریخ سلطانی». . ."
از آنجایی که قصد وی شرح "مردانگی " است، نگاشتن از "نامردی" در کتاب وی محلی از اعراب ندارد. ازینرو قلم وی همه جای در ستایش شاهان وامیران وسلاطین می چرخد.
هچنان به جمع آوری اطلاعات میسربرای نوشتن پیشینه های تاریخچۀ قوم خویش سعی نموده است. چنین است که اگر به درستی از باشندگان آن سوی کوه سلیمان اطلاعاتی را می آورد، پیوستگی های قومی با اقوام جزیرة العرب و منشأ زندگی ابا واجداد مهاجر شده را نیز توضیح میدهد.
اینکه "خالص" بارها برای تصدیق سخن خویش به بیت وبیت هایی پناه می برد و همچنان از زبان عربی استمداد می جوید؛ نشان میدهند که پیشنهاد دیگران به او بیهوده نبوده است. دست وسر وگردنی داشته است بلندتر از نزدیکان وهمراهان.
*
کتاب تاریخ سلطانی دارندۀ این عتنوان ها است:
مقدمه
دیباچه
در بیان حدود افغانستان
ذکر احوال مملکت افغانستان و ظهور نیر اسالم در آن مقام
در بیان اظهار اصل و نسب افغان و آمدن ایشان از غور به جبال روه
در ذکر حکومت سلطان بهلول لودهی در هند .
.ذکر سلطنت خواجه بایزید بن ملک بهلول الملقب به سکندر
ذکر سلطنت ابراهیم بن سلطان سکندر لودهی
در بیان سلطنت شیرشاه بن حسن سور افغان
ذکر سلطنت سلیمشاه بن شیرشاه افغان
ذکر سلطنت محمدشاه عدلی.
در بیان احوال طایفه ی درانی و اینکه اینان از کدام قبیله ی افغاناند
در گزارش گروه غلجایی
در گزارش خیزش میرویس خان هوتک
در بیان محمود غلجایی
در گزارش پادشاهی شاه اشرف بن عبدالعزیز هوتکی غلجایی
احوال شاه حسین و خاتمه ی کار افاغنه ی غلجایی
باب در ذکر سلطنت احمدشاه .
در بیان جنگ احمدشاه در هند با قوم مراهته .
در بیان سلطنت تیمورشاه بن احمدشاه درانی
در بیان ایالت شاه زمان بن تیمورشاه
در بیان سلطنت شاه محمود از الطاف خالق معبود
در بیان سلطنت شاه شجاع الملک بن تیمورشاه سدوزایی
آمدن فوج انگریز به مرافقت شاه شجاع به افغانستان .
ابتدای اختلال کار حکومت شاه شجاع و انگریز در کابل .
در بیان کشته شدن شاهشجاع
تتمه ی واقعات افغانستان
خاتمه
منابع
اعلام
چاپ دوم کتاب را مزایا ومحسنات بسیاری همراهی نموده است. در این چاپ گونۀ از تقسیم کار برای انتشار خوب را می بینیم. وظایف تصحیح کننده (عتیق آورند) روخوانی وفهرست بندی( شبنم سیمیا)، برگ ارایی (خانۀ ویرایش افغانستان) به آن امتیاز چشمگیر داده است.
مزیت دیگر کتاب در آن است که تصحیح کننده، مقدمۀ بر آن نوشته است که از بازنگری، و دیدار متفاوت با تاریخنویسی وتاریخ نگری نکوهیده و زیانبار با صراحت حکایت دارد. همچنان تصحیح کننده؛ کلمات و واژه هایی را که مأنوس نیستند ویا متأثر از زمانۀ نگارش و ادبیات فروافتیده لباس متکلف و پیچیده نگاری برتن داشته اند، همه را در پایان صفحۀ کتاب با نهادن شماره ها توضیح نموده ومطالعۀ کتاب آمیخته با بغرنج نویسی مؤلف را برای خواننده آسان وروان کرده است.
*
نشانی ناشر(انتشارات امیری) و محل به دست آوردن کتاب:
کابل، جادۀ آسمایی، جوی شیر، بازار کتابفروشی ها، کوچۀ چهارم.
شماره های تماس:
0700290114
0784100912
***
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها در بارۀ این نوشته
نصیر مهرین