مجموعۀ حقوق زن – بخش یکم

١٧ قوس (آذر) ١٣٩٠

یادداشت:

زن بحیث یک انسان دارای حقوق متعدد است و از طرف دیگر، صحبت کردن از حقوق زن به صورت عام تمام حقوق را در بر می گیرد که یک شخص بحیث یک انسان دارا است. بناً تعداد حقوق که در این مجموعه درج گردیده اند، به هیچ صورت جامع افراد نمی باشند.

از طرف دیگر؛ بحث مفصل پیرامون هر حق زن بسیار گسترده بوده و سیاه کردن چند صفحه در این مجموعه به معنی پوشش کلی حقوق متذکره نمی باشد. بل بحث مختصر است که فقط می تواند آنرا یک رویکرد گذرا یاد کرد.

در این مجموعه کوشیده شده است که هر حق با در نظرداشت اصول علمی حقوق تعریف شده و بعداً پیرامون آن از چهار منبع مهم ( قانون، آیات قرآن کریم، احادیث رسول الله و کنوانسنیون های بین المللی) اسناد جمع گردد و در اخیر هم، موضوع مرتبط تحت عنوان «متفرقه» درج گردد.

«مجموعه حقوق زن» در قالب 16 قسمت بدست نشر سپرده خواهد شد. نگارنده از تمام اشخاص که این مجموعه را مطالعه می کنند، صمیمانه خواهشمند است که لطف نموده نظریات شان را پیرامون کمی و کاستی های آن با نگارنده از آدرس های ذیل شریک سازد.

بسم الله الرحمن الرحیم

قرآن مجید :

"يَأَيهَا النَّاس إِنَّا خَلَقْنَكم مِّن ذَكَرٍ وَ أُنثى وَ جَعَلْنَكمْ شعُوباً وَ قَبَائلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكرَمَكمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ."

"اى مردم ! ما شما را از يك مرد و زن آفريديم ، و تيره ها و قبيله ها قرار داديم ، تا يكديگر را بشناسيد، ولى گراميترين شما نزد خداوند باتقواترين شماست ، خداوند دانا و خبير است" . (سوره الحجرات، آیه سیزدهم)

سنت:

" ای مردم ! پرورودگارتان یکی و پدرانتان یکی است . همه شما از آدم و آدم نیز از خاک آفریده شده است . همانا بزرگوارترین شما پرهیزکارترین شماست .هیچ عربی بر عجمی برتری ندارد مگر به پرهیزکاری" (حدیث از رسول الله)

قانون:

"هر نوع تبعيض و امتياز بين اتباع افغانستان ممنوع است.

اتباع افغانستان اعم از زن و مرد در برابر قانون داراي حقوق و وجايب مساوي مي باشند."( ماده بيست و دوم قانون اساسی افغانستان)

کنوانسنیون بین المللی:

"در حيثيت انساني ، زن با مرد برابر است و به همان اندازه که زن وظايفي دارد ، از حقوق نيز برخوردار است و داراي شخصيت مدني و ذمه مالي مستقل و حق حفظ نام و نسبت خويش را دارد." ) فقرۀ اول مادۀ ششم اعلامیه حقوق بشر اسلامی)

مقدمه

زن، فقط و فقط زن نیست. بل زن؛ مادر است، خواهر است، دختر است، عمه است، خاله است و همسر است.

زن با یک دست گهواره طفل را می جنباند و با دست دیگر سرنوشت جامعه بشری را رقم میزند. آغوش زنان؛ مهد پرورش بزرگان اند و افتخار میزبانی پیامبران را دارند. آمنه مادر رسول الله؛ رسالت بسا عظیم را با پرورش پیامبر به عهده گرفت و رسول خدا را یاری نمود تا او مخلوق خدا را به امر خدا از جال جهالت نجات دهد، و به ساحل نجات برساند.

خدیجه کبرا همسر گرامی رسول الله اولین شخصی بود که به اسلام ایمان آورد، از هیچ سعی و کوشش برای ترویج این دین دریغ ننمود، تمام دارایی هایش را در راستای انجام رسالت نبی کریم مصرف نمود و تا آخرین لحظه از زندگی در کنارسول الله بی ایستاد.

خلیفه سوم و چهارم اسلام با عقد ازدواج با دختران رسول الله به درجات بالایی نائیل آمدند. اولی لقب ذوالنرین را کسب نمود چون دو دختر رسول الله در دو زمان متفاوت در عقد نکاح جناب شان بود. و دومی هم جزء از اهلبیت پاک نبی کریم شد.

زینب کبرا نواسه رسول الله، دختر علی خلیفة الله و قهرمان کربلا؛ پیام آور شهامتها و شهادتهای کربلا است و به گفته یکی از بزرگان: "اگر زینب نمی بود، کربلا در کربلا می ماند. " (1).

زن در لابلای آیات از قرآن کریم، احادیث نبوی ، قوانین افغانستان و کنوانسیون های بین المللی؛ از مقام والای برخوردار است. خداوند(ج) می فرماید که همه از زن و مرد آفریده شده اند، و رسول الله(ص) بهشت را در زیر پای مادران قرار داده، و بهترین شخص کسی را معرفی کرده است که با همسرش بهترین باشد، و قوانین افغانستان با پیروی از دین مبین اسلام بیشتر از پیش به حقوق زن توجه داشته است و مادۀ 22 قانون اساسی نافذۀ سال 1382؛ هر نوع تبعیض بین زن و مرد را ممنوع کرده است. زن و مرد را دارای حقوق و تکالیف مساوی در مقابل قانون پنداشته است. و در همه کنوانسیون های بین المللی میتوان در مورد حقوق زن موادی یافت.

حقوق زن یکی از پردغدغه ترین مباحث در نظام حقوقی اسلام و نظامهای حقوقی کشور های اسلامی میباشد. و کوشش شده که حقوق زن در محدودۀ شریعت اسلام به بهترین وجه آن تأمین گردد. ولی متأسفانه قوانین بعضی از کشورهای اسلامی توجه کمتری به حقوق زن مبذول داشته اند، و یا با دید متفاوت نسبت به دید دین مبین اسلام، به حقوق زن نگریسته اند. و بیگانگان هم فهمیده و یا نه فهمیده، با نشانه گرفتن عدم تأمین حقوق زن در نظامهای حقوقی این کشورها، بار گناه را بردوش دین اسلام گذاشته اند.

با وجودیکه حقوق زن در قوانین بعضی از کشورهای اسلامی به شکل احسن آن انعکاس یافته اما در عمل مورد تجاوز و تهدید قرار گرفته است. که در اینجا نظام حقوقی این کشورها مقصر نیستند. بل سایر عوامل در بروز تجاوز بر حقوق زن نقش اساسی را ایفأ میکنند که یکی از مهمترین عوامل نقض حقوق زن در کنار سایر عوامل دیگر در این کشور ها، عبارت از "عدم آگاهی مردم از احکام قانون" (2)است.

افغانستان از جمله کشورهای است، که حقوق زن در قوانین نافذه آن به شکل شاید و بایدش انعکاس یافته اما بدلیل عدم آگاهی مردم از احکام قوانین که در روشنائی دین مبین اسلام تدوین گردیده اند، موارد نقض حقوق زن قابل تأمل اند. وبرای از میان برداشتن این عامل، جداً و شدیداً برای راه اندازی پروگرام های آگاهی عامه در جهت تأمین حاکمیت قانون و رفع نقض حقوق مردم خصوصاً حقوق زن ضرورت احساس می شود.

رساله که در دست شما قرار دارد و دارید مطالعه می کنید، تعدادی محدود اما اساسی و مهم از حقوق زن را به معرفی میگیرد. در این رساله کوشش شده که حقوق زن به شکل خلاصه در روشنائی آیات از کلام الله، احادیث نبوی، احکام قوانین افغانستان و کنوانسیون های بین المللی به هدف آگاهی عامه مورد بحث و بررسی قرار گیرند.

رسالۀ هذا در قالب یک مقدمه و سه فصل تدوین گردیده است. فصل اول آن شامل روند تاریخی حقوق زن در تمدن های عمده جهان از جمله تمدن اسلام می باشد، فصل دوم این رساله به عمده ترین حقوق مالی زن تمرکز دارد، و فصل سوم هم دارد از اساسی ترین حقوق غیر مالی زن بحث میکند.

در اخیر از تمام کارمندان سازمان بین الملل انکشاف حقوق (IDLO) خصوصاً دیپارتمنت ترینیگ که در تهیه این رساله یاری رساندند و تجارب خویش را در اختیار بنده گذاشتند و از رهنود های علمی شان فیض بردم، از صمیم قلب سپاس گذاری میکنم.

این رساله به هیچ عنوان عاری از اشتباهات نیست. و امید دارم به بزرگواری خویش عفو نموده و در اصلاح آن یاری رسانید.

فصل اول

مبحث اول

کلیات

تعریف حقوق زن

برای فهم بهتر معنی «حقوق زن»، اولاً «حقوق» را تعریف می نمایم و بعداً مطابق به قانون، تعریفی از «زن» ارایه خواهیم داشت. و در اخیر هم «حقوق زن» را معرفی می نماییم.

تعریف حقوق:

حقوق را از دو نگاه تعریف کرده اند که عبارت از تعریف عندی حقوق و تعریف آفاقی حقوق می باشند.

الف) تعریف عندی حقوق: حقوق جمع حق است. و معانی عندی حقوق هم عبارت از سهم، حصه، امتیاز، بخش و... است. که تمام معانی عندی حقوق، بیان کننده امتیاز اند.

ب) تعریف آفاقی حقوق: حقوق جمع حق است. و معانی آفاقی حقوق هم عبارت از قواعد، مقررات، حکم، قانون، امر، فرمان و ...است. که تمام معانی آفاقی حقوق بیان کننده قواعد و مقررات اند.

تعریف زن:

برای زن می توان دو تعریف ارایه کرد. اول، از نگاه عام که مردم در جامعه این تعریف را به زنان میدهند. و دوم، از نگاه قانون.

الف) تعریف عام از زن: در جامعه زن به اناث اطلاق می گردد که عقد ازدواج بسته باشد. و اناث که عقد ازدواج نبسته باشد، زن اطلاق نشده، بل به آن دختر می گویند.

ب) تعریف زن مطابق به قانون: مطابق به فقرۀ اول مادۀ سوم قانون منع خشونت علیه زنان، زن عبارت از اناث بالغ و نا بالغ است.

یاداشت: در این بحث «حقوق زن»؛ معنای «عندی حقوق» و « تعریف زن مطابق به قانون» مد نظر می باشد.

تعریف حقوق زن:

حقوق زن عبارت از امتیازات اند که برای زنان بالغ و نا بالغ در حدود احکام قانون و شریعت به رسمیت شناخته شده است.

مؤخذ های قسمت اول:

1- حسین وارث آدم. داکتر علی شریعتی، تهران: بنیاد فرهنگی داکتر شریعتی، 1383

2- با وجودیکه "عدم آگاهی از احکام قانون عذر پنداشته نمی شود". اما یکی از عمده ترین دلالیل نقض حقوق در کشور عدم آگاهی مردم از احکام قانون است.

به دیگران بفرستید

دیدگاه ها در بارۀ این نوشته

فاطمه مسعودی	21.09.2020 - 16:33
از دیدگاه یک دانشجوی حقوق این مقاله نه جامع بود و نه مانع و نه حتی به هدف بیان شده پرداخته بود

هانیه طباطبایی	09.08.2020 - 13:03
کجای جمهوری اسلامی به حقوق زن احترام گذاشته شده؟؟؟؟

سیف الدین سهیل	13.04.2020 - 04:23
این مقاله غرض آگاهی حقوق زن یک مضمون جامع میباشد، واقعن یک خدمت برای جامعه بشریت است