از احمـــدشـــاه ابـــدالی تــا عبــدالــرحمـــان خـــان
٢٨ قوس (آذر) ١٣٩٠
احمد خان ابدالی هنوز در سن (10-12) ساله گی بودکه با بزرگان خود در اردوی نادرشاه افشار پرورده می شد، ودوشادوش مامایش عبدالغنی خان الکوزی رشد می کرد. براساس تشریحات تاریخ سلطانی، نادرشاه افشار درسال 1150 هـ ق قندهار را بدست آورد "ایالت آنجا را به عبدالغنی خان الکوزی حاکم ابدالی که سالها طریق اخلاص ورزی وخدمت سگالی بود -
از قرار تعهد با حکومت زمینداوروگرمسیرات مرحمت نمود، ومذکور الوس ابدالی را که حسب الحکم نادرافشار درحدود نیشاپور وسایر ولایات خراسان بودند، خواسته به قندهارآورد واطراف ونواحی آن را از قرار تقسیم برادرانه فی مابین ایشان تقسیم نمود..."([1]) نادرپس ازبدست گرفتن سکوی قدرت، حملات پارسیان به خراسان راازسرگرفت، تاکه قوماندان احمدخان ابدالی با ابتکار و هوشیاری بی بی صاحبه، خانم افغانی نادرشاه مهرسلطنتی والماس کوه نورراباسایر اموال قیمتی ازدربارنادر تصرف وبارسیدن به قندهاراستقلال خراسان رادرمحوریت این شهراعلان نمود.
مرگ نادر افشار خراسانی در سال1747 منجر به بروز تحولات تازه سیاسی وقبض وبسط جغرافیایی درقلمرو ایران وخراسان بزرگ وبدنبال آن درهند وماوراالنهر گردید. کریم خان زند حکومت فارس رادر محوریت شیراز به وجود آورد، آزادخان دولت آذربایجان را اساس گذاشت، واحمدخان ابدالی ثم درانی رئیس قبیله غلجی که بروایت فیض محمد کاتب وعبدالحی حبیبی نیاکانش ازاهل ملتان بودند وخوددرآنجا تولد گردیده بود([2]) حکومت افغان ها متشکل ازچند قبیله پشتون رادر قندهار اساس گذاشت. از آن به بعدحاکمیت سیاسی خراسان درمحوریت قندهار درقبضه قبایلی چند مثل بارکزایی ها، سدوزایی ها ومحمد زایی هابا مناسبات ناسازگاری قبایل افغان دربرابرهم قرار گرفت؛ که روند شکل گیری وتوسعه نظام قبیله ای آنهارابه تصاحب کشوری که بعدها به اسم "افغانستان" مسمی شد، مساعد نمود. تاکنون سندی وجودندارد که احمدشاه واعقابش تاعصرامیرعبدالرحمن خان، نام افغانستان رابرقلمروسیاسی خودگذاشته باشد. منشی محمود الحسینی مولف "تاریخ احمدشاهی" که درطول سال ها بااحمد شاه درسفروحضرزیسته درکتاب خوداز"افغانستان" نامی نبرده وازاو به نام پادشاه خراسان یادکرده است.
کتاب "عبرت نامه" تالیف علی الدین ازصابرشاه کابلی روایت کرده است که "شهنوازخان حکمران لاهورازصابرشاه پرسید: برادرم احمدشاه چه حال دارد؟ صابرشاه درجواب گفت: گستاخی مکن، اوپادشاه ولایت خراسان است وتوفقط صوبه دار پادشاه هندوستان."([3]) واین نام به سلسله امرای سدوزایی وبارکزایی تاعهدسلطنت امیرمحمد افضل خان پدرعبدالرحمن خان ادامه یافت ومحمد افضل خان هم درمهرسلطنتی خودچنین حک نمود:
قشون مشرق ومغرب بهم موصل شد امیرملک خراسان محمد افضل شد
احمد شاه ابدالی بافراخواندن کنسرواسیونی متشکل ازاقوام و قبایل پشتون اساس گذار حکومت قبیله ای بربخشی از خراسان بزرگ گردید. احمد خان درفکرآن شد تابا شمولیت قبیله زعفرانلو[از]ترکان ساکن ایران درقبیله درانی، به وسعت طرفداران خود بیفزاید([4]) وبه تعدادزیادی ازقزلباشان راکه افراد زیردست احمدخان درسپاه نادربودند، به کشورخود دعوت کرد که به عنوان گارد مخصوص ازسلطنت درانی حفاظت ونگه بانی می نمودند.([5])
اولیوروا افغانستان شناس فرانسوی واقعیت های جامعه قبیله ای افغان ها راچنین دریافته است:"یکی ازمسایل جالبی که در استخدام وگماریدن سران عشایر وقبایل پشتون در زعامت های محلی آنها به کار گرفته می شد، با راه اندازی "جرگه" ها بحیث سنت قبیلوی افغان ها بوده است. کسانی که از دور با واقعیت این جرگه ها آشنایی ندارند، از فحوای تبلیغات دولت ها چنین می پندارند که شاید "لویه جرگه" ها با پیروی از اصل دموکراتیک مشارکت مردم در انتخاب زعامت دولتی شان که در دنیای معاصر امروز معمول گردیده است، می باشد. در حالی که برعکس، این جمع آمدها که "جرگه عالی" نام گرفته اند، در واقع یک سنت عقب افتاده محلی قبایل درنمایش به خاطر جلب حمایت سران قبیله ها ازفیصله های پادشاهان و نوعی سازش باج گیرانه بین سران(مشران قبایل)اقوام پشتون است، که درطول سال هاوسده های متمادی به صورت عنعنه قبیله ای و محلی از انتصاب ارباب قریه یا خان قوم به کار گرفته می شد. ([6])
احمدخان فرزند زمان خان رئیس قبیله ابدالی هم برای کسب رضائیت وجاری نمودن اقتدارسیاسی خود دربرابر رقبایش درسال1747درقندهار از شیوه تدویر این نوع "جرگه"ها استفاده نمود، وبه فیصله آن صبغه قانونی وملی بخشید. احمد خان برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود لازم بودتا، تمثیل حمایت چند پیر وروحانی را به هر طریقی جلب می کرد. ازین رو صابر شاه فرزند استاد لایخوارمشهور به کابلی را که در مزار شیرسرخ قندهار سکنی داشت، درجرگه قندهارفراخواندوبا نصب نمودن خوشه گندم برکلاه احمدشاه، حکومت اورابرمردم قندهار تبریک گفت. و"به استصواب آرای بزرگان طوایف ابدالی خصوصاً حاجی جمال خان بارکزایی که به قوت ومکنت از همه برتری داشت، کلاه سروری بر سر نهاد ودرین حال صابر شاه نام فقیری گیاه سبزی را به عمامه اش نصب کرده گفت: این جیفه تست وتو پادشاه دورانی."([7]) به قول غبار: "درحالی که خودش(احمد شاه) خالی از تعصبات قبیلوی ودینی نبود...اوبه مجرد گرفتن عنوان "دُرِدُران" از طرف صابر شاه کابلی، فوراً این لقب را بشکل دردران درقالب قبیلوی درآورد ومجموع قبایل ابدالی را "دُورانی- دُرانی" نام نهاد." پس از آن ازین گونه پیرهارادر گزینش های فرمایشی شاهان وامرای پشتون برکرسی سلطنت افغانستان فراوان می توان ملاحظه نمود.
احمد خان با توجه به مناسبات جامعه قبیله ای وضع مقراراتی رارویدست گرفت، که چنگیزهم بحیث یکی ازرهبران مقتدر قبایل مغول آن راترتیب نمودو "یاسا" نامید، وبرای رهنمود سران قبایل مربوط خویش همچو اساسنامه دینی، سیاسی، ونظامی به کارگرفت. ازتدوین مقررات نامبرده به خوبی برمی آید که احمد خان به فقه وشریعت سرتاسری اسلام اکتفا نکرده برای تنظیم نظام قبیلوی خویش به وضع مقررات ویژه قبیلوی نیازمندی احساس نموده است. "یاسای" او شامل مواردذیل بودند:
1- منع بریدن گوش وبینی؛(ملاعمرهم منع بریدن سریاگردن زدن راپس ازجنجال های که برانگیخت، درفرامین بعدی خود صادرکرد)
2- منع ازدواج دختران افغان(پشتون) بابیگانه گان؛ "درحالی که جوانان پشتون می توانند بادختران غیرپشتون ازدواج کنند.)
3- منع میراث شرعی دخترازمال پدر؛( این فقره تازمان عبدالرحمن خان ادامه یافت واو آن را باطل اعلام نمودوامان الله خان برالغای آن تاکید داشت)
4- زن شوهرمرده رابرادرو[یا]اقوام نزدیک شوهرمجبورند عقد کنند؛(این رسم باوجودتبلیغات فراوان دست اندرکاران حقوق بشر، هنوزدرجامعه پشتون هاعمل کننده است)
5- اگرشوهرراوارث نباشد، زن مکلف است درخانه شوهر متوفایش نشسته ازمال شوهر اخراجات و کفایت (کفالت) مقرر دارند؛
6- هرگاه زن درخانه شوهروفات کند، پدروبرادرش حق ندارند ازشوهرحق المهرمطالبه کنند؛
7- طلاق زن پس ازنکاح ممنوع است؛(حتی رعایت اصول فقه اسلامی درآن جای ندارد)
8- هنگام سلام وبارعام، کسی حق ندارد جهت احترام سرفرود آورد؛ بلکه احترام وسلام، باید بادست برسرگذاشتن صورت بگیرد؛
9- علما وفقرایی که درخدمت دولت نباشند به حضورپذیرفته شوند؛
10- درهرشب جمعه باعلمای معتبرطعام صرف شود؛
11- هرروزجمعه، امراء وشهزاده گان مکلف اند نمازجمعه بگذارند؛([8])
قسمی که درین یاسای دیده می شود، احمد شاه به سه مورد توجه خاص مبذول داشته است: محدودیت برای جنس زن، موضوعات مذهبی وتشریفات مربوط به آداب کشورداری، شدت عمل نکردن دربرابرجنایت کاران یعنی منع مثله نمودن آنها. براساس نوشته عبدالکریم بخاری "بعد ازینکه "صدو" اکثراً "سدو" آمده حاکم قبیله ابدالی گشت، سران ابدالی تعهد سپردندکه "ازجماعه صدو هیچ کس به نکاح دختر نگیرد"([9]) وهمین موضوع باعث شد تاجلو اختلاط وامتزاج وروابط اجتماعی قبایل بااقوام همسایه گرفته شود؛ تااصالت قبیله ای وخاندانی افرادآن محفوظ بماند. مورخان متاخر این محدودیت ها راکه درنظام فقهی وشرعی مجازشمرده نمی شود، چنین توجیه وتعبیرکرده اند که منع ازدواج زن بیوه باافرادغیرافراد خانواده شوهر متوفایش، بخاطری مورد تاکید قرارگرفته که به قول فوفلزایی "دودمان ها همیشه محافظ ننگ وناموس وحامی سیاست واجتماع خویش باشند."([10]) حالانکه زن بیوه ازنظر شریعت اسلام وتمام موازین حقوقی پیشرفته انسانی، آزادبوده وخود می تواند بنابرمیل وآرزویش باهرکه لازم بداند ازدواج کند، ولی نظام قبیلوی که ازاختلاط وامتزاج افرادش باافراد بیرون ازقبیله درهراس است، جلو این امرراباتدوین مقرره "یاسا"یی می گیرد، تا به حفظ واستمرارش صحه واطمینان گذاشته باشد. موضوع دیگربازهم به جنس زن تعلق می گیرد ودریاسای احمد شاه ابدالی برای آن محدودیتی به میان آمده، که آن طلاق دادن زن است. قبایل نباید به زنان شان اجازه دهند که ازحق گرفتن ومطالبه طلاق برخوردارباشند، ونه هم مردی حق دارد زن خودراطلاق دهد. زیرا این امربه بی ننگی وپستی همت خاندان شوهر توجیه می شود. این محدودیت نیزصرفاً به خاطر همان حفظ نظام قبیله ای وعدم اختلاط وامتزاج افرادقبایل وتوجه آنان به همان شرایط تحمیلی قبیله ای وضع شده بود؛ ازین جاست که دریاسای احمد شاهی برین امرتاکید شده وحتی الوسع به حقوق زنان، افسارزده شده که نتیجه آن حفظ واستمرار نظام مردسالاری بوده است.
آنچه با تاسیس سلسله درانی پدیدار شد، موضعی است خود مختار ومعیین برای قدرت واین قدرت یا دولت مایملکی است، که به موجب آن ضوابطی برای تصاحب آن به رقابت بر می خیزند. دولت احمدشاه باگزینش نخستین چهره های مربوط به کانفدراسیونی ازقبایل پشتون نشان داد که این دولت صرف مال موروثی قبایل پشتون بوده می تواند ودیگران رادرآن حق دخالتی نیست. ترکیب نخستین اشخاص دولت احمدشاه ابدالی عبارت بودنداز:
- بیگی خان بالقب شاه ولی خان ازقوم پوپلزایی- کشیک چی باشی(تفتیش)
- عبدالله خان بالقب شاه پسندخان- ازقبیله پوپلزایی- دیوان بیگی(اموردربار)
- حاجی نواب خان الکوزایی- صاحب جمع صندوق خانه(مالیات وبرعائیدات)
- برخوردارخان اچکزایی- قابوچی باشی
- محبت خان بلوچ - ضبط بیگی
- جعفرخان پوپلزایی- قللرآقاسی.([11])
احمد شاه ازملت گرسنه درقلمروسیاسی خویش غیرازاهل وتبارخودش به صورت مستقیم وغیر مستقیم مالیات می ستاند وآن را درمصارف جنگی خود درتصرف هندوخراسان خرچ می کرد. اگراین مصارف کمر شکن برای احداث سرک ها، شفاخانه ها، مکاتب، استخراج معادن ودر مجموع برای عمران وانکشاف وطن به کارگرفته می شد، امروز مابحیث یکی از فقیر ترین کشورهادرپهنه جهان نمی بودیم، ودست طلب مان بسوی خارجی ها دراز نمی بود. چه جایی که اعقاب او نتوانستند مناطق بدست آورده اوراکه برایش خون های بسیار ریخته شده وپرهزینه بود حفظ کنند، و این همه رابراثر جاه طلبی های سرداران وامرای نالایق وخانه جنگی های متواترقبایل ناسازگار وهم ستیز ازدست داده اند.
درهر حال پادشاه متعلق به قبیله خاصی است(تا سال1818 از طایفه "سدوزایی" وتا سال 1878از طایفه "بارکزایی" وبعداً محمد زایی) بابرقراری پیوندهای زناشویی میان قبیله ای است، که تعیین کننده حلقه مراقبت ها وزدوبندهایی که پای قبایل غیر درانی را به بازی قدرت می کشاند، واین امر عموماً به واسطه مادران مدعی سلطنت برای پسران شان تحقق می یابد. پست های میان خانواده ها وقبایل درانی تقسیم شده اند، انتخاب چه از طریق توافق(جرگه بزرگ) وچه با کشیدن اسلحه بروی هم دیگر، انجام می شود. این جنگ ها غالباً جنبه سمبولیک دارند ونظر باینکه همه مدعیان(قدرت) درانی هستند، تصمیم گیری توسط قبایل پشتون غیر درانی انجام می شود."([12])
احمد خان به ارزش سیاسی ازدواج های خانواده گی ازقبایل دیگر آگاه بود، وبا عقد دختر سلطان کورگانی(گوهرنساء) ودختر شاهرخ شاه ازدودمان نادرشاه افشار برای فرزندش تیمورشاه، براستحکام موقف خاندانیش افزود.([13])
اقدامات تیمور شاه(1773-1793) برای تهیه وتدارک نیرو- غرض ادامه اقتدارش(به شمول تصمیم انتقال پایتخت ازقندهار به کابل واتکاء برقطعات نظامی وماموران قزلباش) باعث بروز ناخوشنودی میان بعضی ازسران قبایل پشتون شد که به شورش وطغیان آنها برضد شاه منتهی گردید. به هرحال، بامرگ تیمورشاه اوضاع برای تمرکزگرایی دولت وتقویت قوای لشکری نامساعدترگردید. چون تیمورشاه26 فرزند ازده همسری که تعلق به قبایل گوناگون داشتند، بجاگذاشت؛ درحالیکه هیچ کسی رابرای جانشینی نامزد نکرده بود.([14])
بامساعی تیمور شاه که خود دربرابرکشمکش های سران قبایل وعشایرپشتون محلی قندهار قرارگرفته بود، به منظور دستیابی به زمینه های دولت سازی وتوسعه قلمرو حاکمیت وکنترول آنها و به غرض حصول مالیات ازشمال وشرق، شهرکابل را درسال 1118 هجری بحیث پایتخت دولت خود برگزید. دیری نگذشت که شهزاده گان جاه طلب سدوزایی وبارکزایی اوضاع کشور رادرغبارغم واندوه فروبردند، واستبداد سیاه ملوک الطوایفی قبایل فضای سیاسی خراسان رافراگرفت. کشمکش ها بین فرزندان تیمورشاه به منظورحفظ قدرت بیش ازپیش باعث تضعیف منابع بشری یعنی نیروی سربازدرحفظ مناطق مفتوحه جدشان درسرزمین هند وهمزمان کاهش منابع پولی که ازین مناطق بدست می آمد، گردید.
تلاش های شاه زمان(1793-1801 ) برای تامین مایحتاج دولت وجاری نگه داشتن باج ومالیات ازولایات شرقی به نتیجه دلخواه نه انجامید. وی با استفاده از تحت الحمایگی کمپنی شرق الهند، قلمرو هندی دولت ابدالی را درشرق رود سند درقبضه خود گرفت، ودر سال1799 رنجیت سنگه حاکم وزیر آباد پنجاب رابه حکومت کل پنجاب برگزید. اما براثرموانع مشترکی که ازسوی کارگزاران انگلیسی ودولت قاجاری ایران دربرابرش ایجاد می گردید، هرگزفکرلشکرکشی به سرزمین های جدید رامطرح نکرد. این ضعف ها درسال1800 باکشته شدن سردار پاینده خان رهبرقبیله بارکزایی توسط شاه زمان بسوی افول مسیرگرفت؛ زیرا، اتحاد میان دوقبیله مقتدرسدوزایی وبارکزایی- هردومربوط به تیره درانی- برهم می خورد.([15])
کشته شدن پاینده خان بدست شاه زمان، فرزندان اوراکه 21 تن واز9مادربودند به میدان انتقام کشانید، ودیگررویای شاه زمان به خاطرحصول غنایم ازهند مجال تحقق نیافت، وانگلیس هاهم به خاطرتحقق بخشیدن به امیال خود، آتش برافروخته نفاق رادربین سرداران سدوزایی وبارکزایی بنزین می افشاندند، که این حالت نزدیک به چهاردهه ادامه یافت. درسال1808 شاه زمان کوروازقدرت خلع گردید. درین زمان برادر تنی او شاه شجاع والی پشاور بود وتوانست بابرانداختن اقتدار شاه محمود، ووسیله کوچکی دردست بازی گران بازی های بزرگ درمنطقه وتشدید بحران سیاسی واجتماعی درکشوربوده باشد.
شاه شجاع(1804- 1809 ) درسال1811 توسط عطامحمد والی کشمیرمحبوس گردید، وتوسط وزیر فتح خان دست بسته به رنجیت سنگه تسلیم داده شد وتا1815 دراسارت ماند، ودر سال1816 فراراً به لودهیانه هند رفت. در1818 که برادران بارکزایی با قتل وزیر فتح خان برضد شاه محمود قیام نمودند؛ سردارمحمد عظیم خان برادر فتح خان که والی کشمیر بود توسط نامه ای شاه شجاع رادعوت به قبول پادشاهی خود نمود، اما دوره کوتاهی بود، زیرا سردارمحمد عظیم خان با اینکه از کشمیر وارد پشاور شد، علی رغم تعهدات قبلی اش قوای شاه شجاع رادرهم کوبید وشاه شجاع شکست خورده به لودهیانه برگشت. مقاومت های گسترده وسرسخت مردم خراسان(افغانستان) زیرلوای جهاد قوای درحال عقب نشینی انگلیس رابامصیبت های مدهشی کشانید، تادرنتیجه شاه شجاع درهمین درگیری ها کشته شد ودوست محمدخان درسال1842 مجدداًبرتخت نشست.
ضرورت دفاع ازقدرت سیاسی درجنگ های که دشمن بااسلحه بالنسبه پیشرفته ای مجهزشده بود، ونبود این اسلحه دردست سرداران افغانستان وکمبود منابع مالی بخاطرخریداری این اسلحه، امرای افغانستان رابه پیوستن درمحوریت سیاسی انگلیس ها تشویق می کرد تابه وابسته گی آن ها درآیند. این امرپیوسته وبخصوص پس ازامیردوست محمدخان درواگذاری قدرت به پسرش شیرعلی خان بیشتر محسوس بود. کمک های یارانه ای پولی وتسلیحاتی انگلیس برای دوست محمد خان وامیرشیرعلی خان نقش مهمی درحفظ قدرت آنها ودرنهایت بهم پیوستن جزیره های کوچک قدرت درحول و حوش حاکمیت شان ودرتحت انقیاددرآوردن آنهابی تاثیر نبوده است. بروزاین حالت درشرایط حدت مسابقه پیشقدمی (بازی بزرگ) بین روسیه تزاری وانگلیس درمنطقه، حاکمیت چند مرحله ای بارکزایی رادردایره اهداف انگلیس ها محصور نمود.
درین روند جنگ آزادی خواهانه اول(1839 تا1842) با انگلیس ها به مدت سه سال مشتعل گردید، که امیر دوست محمد خان مظهرچنین اشغالی است.([16]) میراث دیگرادامه این جنگ ها دراوایل قرن نوزدهم ازدست دادن سرمایه عظیم ایالات شرقی درپنجاب، سند وکشمیر(چترال)بود، که درهمین حال حکومات محلی ودومانی دربدخشان، قطغن، بلخ وهزاره جات بدست خانواده های محلی اداره می شدند.
حکومت قاجاری ایران که همواره برخاک خراسان ادعای ملکیت می کردند، درحال جنگ برای اشغال هرات بودند. سیکهه ها وبقایای دولت کورگانی بربخشی ازمناطق شرقی حاکمیت داشتند، ودرحوالی پشاوردرجنگ بودند. روس های تزاری وانگلیس ها هرکدام دراستقامت خویش چنین درگیری ها راتشویق ومورد حمایت خودوانمودمی کردند. ادامه این وضعیت جزبااعلام یک قیام گسترده درقلمرو مسلمانان منطقه به نام جهاد نمی توانست برطرف گردد.
درسال1827سیداحمد بریلوی رهبرقیام مسمانان هند، به خاطر هم آهنگی باسرداران بارکزایی درجهاد علیه سیکهه ها وارد افغانستان گردید؛ اما قیام آنها تا1834 بیشتردوام نیاورد. زمانیکه سیکهه هابه خاطر سرکوب نمودن قیام مردم پشاور باین شهرحملات خودراآغاز کردند، سرداردوست محمد خان(1834-1839) حاکم کابل بود، ومی خواست دربرابرسیکهه ها بیایستد. براساس حکایتی که پرده ازین قصد اوبخاطر مقابله با سیکهه ها برمی دارد؛ علماومجاهدین کابل به سردار لقب "امیر المومنین" راکه ضرورت جهاد است، وجهاد بدون "امیر"مشروعیت ندارد به او بخشیدند، واین لقب مبدای اقداماتی گردید که بارکزایی ها اورابحیث امیر افغانستان وانمود کنند، نه امیرجهاد ونه شاه افغانستان.
پس ازین دوست محمد خان توانست تاحدودی حمایت مردم رابه طرفداری ازخود جلب کند. درمرحله اول درگیری های او(1839-42) که باپیشروی روس ها درآسیای میانه مصادفت داشت، انگلیس درواکنش باین حرکت روس ها تصمیم گرفت تایک شهزاده سدوزایی(شاه شجاع) رابرتخت کابل بنشاند تا ازاودربرابر دوست محمد خان استفاده نماید.
پس ازمرگ امیر دوست محمد خان فرزندش امیر شیرعلی خان(1863-1879) حاکمیت بالنسبه مقتدری رابه وجود آورد ودردوره اوپاره ای ازرخدادهای فرهنگی چهره نمایی کردند. طی دهه(1860-70)باپیشرفت روس ها درآسیای میانه زمینه های درگیری جنگ دوم افغان وانگلیس(1878-1880)مساعد گردید، وانگلیس پس ازنخستین رویارویی بامجاهدین ملی عقب نشست؛ اما امورسیاسی مربوط به افغانستان رادراختیارخودداشت، تا زمینه برگشت امیرعبدالرحمان خان رافراهم سازد. امیرشیرعلی خان زمانی که مطالبات خود درمورد بلوچستان وقلات رااز سوی انگلیس ها نامیسردید، به روسیه تزاری متمسک گردید. این حرکت اوموجب تحریک درحمله دوم انگلیس هادرسال1879 به افغانستان گردید ودرنتیجه معاهده گندمک باپسرش امیر محمد یعقوب خان بخش های خارج از"سرحد اداری" مثل کورم، خیبر، سیالکوت وپشین راضمیمه خود سازد.
جنگ دوم باتجاوز انگیس از نوامبر1878تااگست1880، توام بامبارزات مردم افغانستان دربرابرسوقیات انگلیس دردسامبر1879وبا راه اندازی جنگ میوند درسال1880تاحضور امیر عبدالرحمان خان به کرسی سلطنت کابل ادامه یافت.
[1] - رک مقاله اکادمیسین عبدالاحمد جاوید، مجمعه مقالات سیمینار دوصدمین سال وفات میافقیرالله جلال آبادی، چاپ گستتنراکادمی علوم افغانستان، دلو1359،ص3
[2] - رک به سراج التواریخ فیض محمد کاتب وعبدالحی حبیبی تاریخ افغانستان
[3] - میرمحمد صدیق فرهنگ، افغانستان درپنج قرن اخیر،ج1،ص115
[4] - مقاله متذکره اکادمیسین جاوید،ص3
[5] Government and society in Afghanistan- Regim of Amir Abdulrahman-byHasan Kawun Kakar cop. Univesity of Texas 1070USA p-158
[6] - اولیوروا، اسلام ونوگرایی سیاسی در افغانستان، ترجمه ابوالحسن سروقد، سال1369،ص31
[7] - فیض محمد کاتب هزاره، سراج التواریخ،ج1،موسیسه تحقیقات وانتشارات بلخ،سال1372،ص12
[8] -رک تاریخ سلطانی،ص147 وتاریخ وقایع وسوانح افغانستان، تالیف علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه، چاپ سال1273 هـ ق، تهران،صص36- 37
[9] - میرعبدالکریم ابن میر اسماعیل بخارایی، تاریخ وحکایات واحوال حکمرانان افغان وکابل وبخاراوخیوه وخوقند، تالیف سال1246 هـ ق، چاپ موسیو شار، ص6
[10] - عزیزالدین وکیلی فوفلزایی، تیمورشاه درانی،، سال1346، چاپ دوم، انجمن تاریخ،ج1،ص53
[11] - میرمحمد صدیق فرهنگ، افغانستان درپنج قرن اخیر،ص111
[12] -غلزاییها در سال1880 به نفع عبدالرحمن خان وعلیه پسر عمویش ایوب خان رای دادند وپشتونهای مشرق در سال1929 به نفع نادر خان وعلیه امان الله خان وجبیب الله کلکانی. علاقمندان تاریخ ومناسبات اجتماعی ورشد اقتصادی جامعه افغانها میتوانند این مسایل را درکتب ومنابع ذیل جستجو ومطالعه نمایند:
"مجمل تاریخ بعد نادریه"، اثرمحمد امین گلستانی مربوط به تاریخ افغانها در نیمه قرن هجدهم/ "تاریخ افاغنه"، تالیف نعمت الله درسال1610 که به وقایع مقدم از قرن هفدهم تعلق دارد/ "آیین اکبری"، اثر ابوالفضل علامی تالیف سال1725 درمورد یورشهای نادرشاه به افغانستان/ "جهانگشای نادری"، تالیف میرزامحمد مهدی، مربوط به وقایع دوران نادر شاه افشار/ "تاریخ میر عبدالکریم بخارایی"(متوفای1810) که در سفر شاه محمود به بخارا همرکاب وی بوده است/ "تاریخ سلطانی"، اثر سلطان محمدپسر موسی خان درانی/ کتاب "حقیقت بینا وعروج فرقه سیکها"، تالیف آنرا به تیمور شاه در سال1783 نسبت میدهند/ "پانی پت"، اثر قاضی راجه در سال1761، مربوط به حوادث درگیریهای این دوره/ "حیات افغانی"، اثرمحمد حیات خان افغان درسال1867 شامل مجموعه قوانین عرفی وزیریها بنام "وزیری نرخ"/ "قوانین عرفی افغانها"، اثرتاپر مامور انگلیسی/ "روابط انگلیسها با قبایل آزاد"، اثرآتچیسون که بدستور استعمارگران انگلیسی تالیف شده است/ فلیپ یفیریموف واسقف خریسانف روسی که مربوط به "یادداشتهای نظامی افغانستان" درآخر قرن هجدهم است/ "حیات اجتماعی افغانها" توسط ر. استیل سیاح انگلیسی/ کروشینسکی لهستانی، "استیلای افغانها در ایران" تالیف سال1722 / یادداشتهای فرستر انگلیسی که در سال1783 از پشاور-کابل- قندهار وهرات به روسیه سفر نموده است/ "رشد فیودالیزم درجامعه افغانها"، تالیف ایگورمیخاییلویچ ریسنر بزبان روسی/ واخیراً کتاب "تاریخ تحلیلی افغانستان"، اثردانشمند وسیاستگر افغانستان عبدالحمید محتاط که با استفاده از تحقیقات وپژوهشهای مبسوط علمی محقیقان جهان، منطقه ومولفین افغان، در مورد حیات اجتماعی، اقتصادی وتاریخی افغانها(پشتونها) بچاپ رسیده است.
[13] - برای ازدیاد معلومات به تیمور شاه درانی، نوشته عزیزالدین وکیلی فوفلزایی، کابل1343،ج1،ص32 مراجعه کنید
[14] - دکترمحمد نظیف شهرانی، افغانستان ازتاسیس تاامروز، ضمیمه چگونگی استیلای نظام قبیله سالاری،ص153
[15] - دکترمحمد نظیف شهرانی، ص153
[16] - عبدالغفورآرزو، چگونگی هویت ملی،ص27
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها در بارۀ این نوشته
| عادل | 07.10.2023 - 18:31 | ||
تاریخ هر قسم که بوده است برای فعلا گذشته است و هر قسم که بوده است باید ذکر شود اما نباید از کسی جانب داری شود و این کار شما صداقت علمی در یک تحقیق نیست. | |||
| زاهد | 10.07.2023 - 07:03 | ||
احمد خان ابدالي سرباز ايراني بود ، سرباز نادرشاه افشار( شاه ايران) ، اينكه او به قدرت رسيد و سازه حكومت مستقل زد و در جهت تجزيه ايران و استقلال اقدام نمود ، در واقع هيچ خيري نداشته است. در واقع او در نقشه انگليس گام برداشت زيرا انگليس بدنبال حكومت حائلي ما بين ايران و هند بود. اگر با ديد امت اسلام به موضوع تشكيل افغانستان نگاه كنيم ، هيچ خيري در تشكيل اين كشور متصور نيست. اگر افغانستان بعنوان بخشي از ايران باقي مانده بود ، مردم افغانستان از حيث فرهنگ ، كيفيت زندگي شبيه مردمان امروز ايران ميبودند و حكومت ايران بسيار قوي تر و با مشاركت اهل سنت بسيار بيشتري اداره مي شد. تجزيه بلاد اسلامي ، صرفا به تضعيف امت اسلام مي انجامد. اگر عثماني تجزيه نشده بود ، اسرائيلي نيز نبود. اتحاد اتحاد اتحاد و اعتصمو به حبل الله جميعا و لا تفرقوا | |||
| محمدموسی | 07.05.2023 - 08:12 | ||
واقعیت تاریخی همین ولی متاسفانه دوستان همیشه توجه شان جعل کردن تاریخ است | |||
| پیمان ملکی | 21.12.2022 - 17:18 | ||
با سلام من تاریخ قوم افغان که یکی از اقوام اریایی و بسیار نجیب و عزیز است را از مام میهن ایران بزذگ جدا نمیدام خدا لعنت کند انگلستان را عامل بدبختی جنوب تا غرب اسیا که با ضعف حکومت مرکزی ایران این خطه عزیز را از ایذان جدا کرد..ایا این جدایی به نفع ایرن شد خیر به نع افغانستان هم نشد.از شما خواهش میکنم با تحریف تاریخ باعث جدایی دو مردم نشوید..افغان و ایرانی یک روح در دوبدن هستن.درچد بر دوستی و اتحاد درود بر ایران و افغان.یا علی مدد | |||
| هیله ساپی | 14.01.2023 - 08:33 | ||
احمد شاه ابدالی الماس کوه نور را به زور تصرف نکرده، بلکه ان از طرف خانم نادر افشار منحیث تحفه برای احمدشاه ابدالی اهدا گردید. | |||
| همدرد | 08.11.2022 - 02:22 | ||
روحت شاد احمدشاه بابا | |||
| میرزین الدین احراری | 07.10.2022 - 01:06 | ||
ما اقوام غیرپشتون همیشه مورد ظلم حاکمان پشتون قرارگرفتم ایکاش هرگزافغانستانی نمیداشتیم تا اینقدر انسان کشته نمیشد ما یا درحکومتهای تاجیکی ویا ایرانی خیلی راحت تر بودیم اگر به ایران مدغم میشدیم جمعیت سنی وشیعه هم مساوی میشد وحکومت تک قطبی شیعه هم هرگز درایران حاکم نمیشد وپشتون ها هم درسایه حکومت های هندی وپنجامی برای خود پشتونستانی میساختن هم آنها راحت بودند وهم ما لعنت برزندگی امروزی که ما داریم. | |||
| عمران خان | 30.03.2022 - 12:38 | ||
سلام خدمت هم وطنان احمدشاه ابدالی یک قهرمان بود این خوب نیست که اونو بد بگیم کاش همه رهبران مثل ابدالی میبود | |||
| ایوب زهی(درانی) | 16.11.2021 - 17:36 | ||
سلام تمام درانی ها چه در ایران و چه در افغانستان به احمدشاه درانی وصل می گردند پراکندگی درانی ها در مناطق مختلف به این جهت بود که در آن زمان افغانستان کشور جدایی نبود و بخشی از ایران بود. هر کی در این باره نظری دارد برام ایمل بزند. ahmadia941@gmail.com | |||
| توجگ سیستان | 29.12.2020 - 16:22 | ||
سلام ایا توجگی ها فراه روستای توجگ هم با دارانی قومند | |||
| محمد قضات | 17.12.2020 - 18:14 | ||
لطفا از طائفه قضات اگر مطالبی دارید در اختیار عموم بگذارید. | |||
| شاهو | 02.11.2020 - 07:19 | ||
کسی اینجا از درانی های بلوچستان ایران خبر دارد؟ و چه شد که در بلوچستان ساکن شدند؟ | |||
| خیبر | 11.10.2020 - 03:07 | ||
مطالب بسیار خوب و با ارزش | |||
| عقیلی | 14.06.2020 - 19:09 | ||
بیسار مغرضانه تاریخ را به تحلیل گرفته اید در حالیکه اقتضای زمان در ان دوره حکم میکرد با چنین روش حکومت کرد | |||
| نعمان کتوازی | 23.05.2020 - 12:42 | ||
به عرض احترام تشکر از معلومات تان احمدشاه عبدالی واقعا یک قهرمان بوده و در تاریخ افغانستان تکرار نشدنی است و جناب یوسف هزاره ها مغل بودن از تخم چنگیز خان چرا دعوای قدرت را میکنن تا که پشتون ها اکثریت هستن دعوای تان بی فایده خواهد بود اگر کوچی هستیم یا غول به گفته شما در تمام تاریخ سرتان پادشاهی کردیم و خواهیم کرد انشاالله | |||
| امیری | 25.12.2019 - 04:49 | ||
خیلی خوب | |||
| رمضان | 10.12.2019 - 23:26 | ||
شما فرمودید که احمدشاه ابدالی پول ها که در جنگ ها مصرف گردد باید در احداث سرگ و استخراج معدن استفاده میگرد.در آن زمان موتر از کجا شود و آن قدر پیشرفت چی وقت بود که معدن استخراج کند. فکر کنم نویسنده این متن خوب یک بی سواد آدم است. روح شاهنشاه افغانستان امپراطور احمد شاه شاد باد | |||
| كوروش | 07.12.2019 - 13:12 | ||
اينگليس با لشكر كوچك چند هزار نفرى خود مشكل بزرگى براى غارت و تاراج كشور پهناور پارس پيش روى خود داشت با نيرنگ تفرقه بينداز و حكومت كن اين سرزمين پهناور را با جنگ هاى داخلى سرگرم كرد و ثروت مردمان را غارت كرد حالا اروپا يكى ميشود و نردم ما هنوز مشغول ناسزا گفتند و جعل تاريخ مشترك خود هستند اگر كشورهاى اسياى ميانه هم پيمان شوند و پول مشترك و مرزى مشترك باهم داشته باشند اين سرزمين اين اتحاديه اسياى ميانه بعد از امريكا و چين سومين قدرت جهانى خواهد بود و اين خارى درچشم دشمنان ما خواهد بود درود بر هم ميهنان | |||
| نازیه | 18.11.2019 - 06:16 | ||
تشکراز معلومات خوب واموزنده تان استاد محترم میشه درباره مالیات افغانستان معلومات مشخص بدهید۰ | |||
| محمد افضل زاده | 07.11.2019 - 04:26 | ||
سلام خدمت دوستان عزیز تشکر از معلومات جنابعالی | |||
| ارش | 25.08.2019 - 17:19 | ||
در مورد ناریخ قاجار کم اجحاف شده در اصل در زمان زندیه خراسان هم همراه با افغانسنان جزو اران نبود و نوسط درانها یا همون افغانیها اداره میشد عباس میرزا خراسان و مشهذ رو با جنگ به ایران بازگرداند و اینکه میگویند افغانسنان زمان قاجار جدا شد غلطه بلکه پس از نادر شاه جدا شده بود و نلاش قاجارها برایی بازگرداندش ناکام موند | |||
| محمد حسین | 22.08.2019 - 05:08 | ||
سلام خدمت همه، کدام شاه برای دوام حکومتش آدم نکشته کدام شاه برای دوام سلطنتش قسمتی از کشورش را نفروخته به قدرت بالا تر خاندان درانی آدمایی خوب و درستی نبودن اکثرا ولی شاهان بدی هم نبودن حدود دو قرن کشور را یک پارچه و آرام نگه داشتن درسته شاهان بدرد نخور هم داشتن ولی در هر خاندانی شاهان اولی خوبه و شاهان بعدی مزخرف است بجای اینکه گذشته را بخوانیم و با برادران دیگرمان دعوا کنیم باید درس بگیریم و بفهمیم در کجا اشتباه کردیم که الان این وضعیت را داریم به کدام کشور ها اعتماد کردیم که اشتباه بوده | |||
| حسین بامدی | 29.07.2019 - 15:59 | ||
با سلام قدمت همه از احمد شاه عبدالی نخستین شاه افغان تا آخرین شاه یعنی ظاهر بعد هم این همه رئیس جمهورافغانستان همه به فکر جیب خود بوده هیچ یک از اینهابه فکر کشور یا ملت نبوده چنان نوکری بیگانه گان را کرده که حال هرچه انسان روی کره خاکی است به هم میخوردی به خصوص افغان ها من که هرکه ار من می‌پرسد نمی گم افغانی هستم چون بیغیرت و وطن فروش شناخته شد السلامعلیکم و رحمتالله | |||
| بنده خدا | 22.05.2019 - 19:37 | ||
بسیار معلومات عالی بود از این معلومات دریافتم که احمدشاه افغانستان از سی حصه جدا کرد از بردگی چند کشور جدا کرد به بردگی خود گرفت و بعد هم به بردگی یک قدرت دیگر تمام افغانستان را فروخت . اززیر رودخانه مردم را کشید به دریا انداخت تخم تعصب و قوم پرستی را نیز کاشت | |||
| متین | 11.05.2019 - 05:30 | ||
سلام تشکر از سایت بسیار آموزنده است | |||
| محمد رامین | 06.05.2019 - 19:07 | ||
بسیار عالی | |||
| دينيز | 21.04.2019 - 02:52 | ||
معلومات گفتم در باره شخصيت و تعداد خانواده اما شما ديگر پادشا هان را مى آوريد بايد هر چيزى كه بود بياوريد | |||
| سید مهدی | 02.04.2019 - 11:41 | ||
اگر همه واقعات را با دلیل بنویسید خوب میشود | |||
| الحاج خدابخش | 11.03.2019 - 06:41 | ||
برادران عزیزم نظریات نیک شانرا درج نموده اند قابل قدر است.اینقدر برادر حقیر وکوچک تان در ک کرده است.که اشتباهات گذشته باید سبب اصلاح آینده ما شود.تبعیض وخود خواهی غیر از ویرانی چیزی دیگری را به بار نمی آورد.به کشورهای همسایه خود نگاه کنیم مثلا پاکستان هم از یک ملیت تشکیل نشده است که درآن همه اقشار مردم برادر وار در زیر یک سقف سکنا پذیر هستند.برای ما افغانها جای شرم است که ازین بیشتر دنبال ملیت وقومیت که با فرهنگ اسلامی در تزاد است صحه بگذاریم .نفاق ؛جنگ وویرانی را به خانه خود روا بداریم بهتر است.عاقلانه اندیشیده منحیث برادر همه ما از هر قوم وملیت که هستیم در پهلوی قرار گرفته دست های اجانب را از مداخله در امور کشوری خویش کوتا سازیم .آنگاه سعادت مند خواهیم شد والسلام | |||
| اینجینرصاصر هاشمی | 04.01.2019 - 05:04 | ||
بسیار معلومات درست و موثق واقعیت اینست | |||
| ناصراحمد کودامنی | 23.07.2018 - 11:22 | ||
معلومات بیسار خوب بود اما این معلومات برای مابدرد نمی خورد چون که گذشته که گذشت دوباره پس نمی آید. | |||
| باشنده افغانستان | 11.07.2018 - 09:52 | ||
احمد شاه بابا به وطن خدمت کرده لطفا در تاریخ دست نزنید که تاریخ را خراب میکنید | |||
| حمید رضا | 29.05.2018 - 02:50 | ||
این همه دوستان ازآزادی واستقلالیت سخن میزنند که خنده آوراست . شاید نمیدانند ویا اینکه دانسته خود را درکوچه حسن چپ میزنند . مگر کیها بودند که شاع شجاعانه گاهی مردم را به انگلیس فروختند ، گاهی به روس وبعدآ به عرب های وپنجابی ها و اکنون هم به امریکایی ها غلامی میکنند کدام آزادی ؟ ............... | |||
| سلیمان خان افغان | 13.05.2018 - 04:37 | ||
ای کاش کہ سخنان ات از تعصب پرنمی بود افسوس بہ ھمان علمی کہ کردی پیش از احمدشاہ ابدالی این کشور در دست کسی بود کہ خودت در جمعی بردہ ھا حساب میشدی ولی از برکت ھمین احمدشاہ ابدالی برای مایان یک کشور مستقل بہ نام افغانستان ازاد کرد افغانستان بہ سی حصہ تقسیم بود نصف ان در دست مغولھای ھند بود و دو حصہ باقی ماندہ ای ان در دست شیبانیان و صفوی ھای ایران بود در اصل ھیچ حیثیت نداشتیم و ھیچ وطنی نداشتیم ولی حالا از برکت ھمان احمدشاہ ابدالی ھم صاحب وطن و ھم صاحب یک ملت واحد شدیم باید یک چیزی نوشتہ میکردی کہ مردم از نزدت ھمایت میکرد ولی حالا بی حیث یک نفاقگر تعصب گر دیگر چیزی بہ خودت گفتہ نمی تواند | |||
| فرهاد | 11.02.2018 - 09:42 | ||
معلومات جامع بود تشكر | |||
| مجددی | 06.09.2017 - 07:05 | ||
با تاسف همه ما به گذشته روانیم بهتر است در مورد اینده فکر کنیم | |||
| سایس شمال | 13.07.2017 - 09:16 | ||
زحمات ودیدگاه های جناب داکتر صاحب مرادی ستودنی است مابرای شان طول عمر با عزت از درگاهی خداوند متعال خواهانیم | |||
| ارمان | 04.05.2017 - 11:00 | ||
"ممالک ایران", "ممالک محروسه ایران", دولت عليه ايران, شاهنشاهى ايران اصطلاحاتى سیاسی و اداری است که در عهد صفویه و قاجاریه و تا اواخر دوران قاجار در مکاتبات اداری ايران رایج بوده است. کاربرد این اصطلاحات چند سال بعد از استقرار مشروطیت ادامه داشت http://img1.tebyan.net/big/1393/03/20140601133913773_n1ffhl.jpg | |||
| Neda | 19.04.2017 - 17:23 | ||
واقعا آموزنده و عام فهم | |||
| جاسی حکیمی | 15.04.2017 - 16:11 | ||
معلومات موثق و عالی | |||
| حسین | 28.01.2017 - 07:16 | ||
باسلام خدمت تمامی عزیزان ماایرانیان خواهان کشوری ابادوازاددرهمسایگی خودهستیم وایران وافغانستان راجداازهم نمیتوان بررسی کرد.همه ماتحت تاثیرایران فرهنگی وتاریخی هستیم انشاالله جنگ وبرادرکشی درافغانستان پایان یابد بااحترام خاص | |||
| محمد هارون | 15.12.2016 - 04:06 | ||
تا انجایی که در باره شخصیت احمد شاه بابا شنیده و خوانده ایم او را به قدر یاد آوری باید نمود چون این شخصیت در بین زمامداران کشور ما دارای معنویت بلند بود و تنها به منافع کشور ما می اندیشید و ثمره ای حکومت اش نیز مثبت بود. بااحترام محمد هارون | |||
| جهانبخش | 01.12.2016 - 12:49 | ||
با سلام مطالب جالبی بود من هم از نوادگان یارمحمد خان حاکم هرات هستم که او هم نوه عبدالله خان حاکم کشمیر بوده است که برادر احمد خان ابدالی بوده است .اطلاعات خوبی از نیا کان من بود ولی ایکاش افغانستان را از ایران جدا نمیکردند تا الان یک کشور قوی وپیشرفته در خاورمیانه بودیم. اگر در مورد یارمحمد خان و حکومتش در هرات اطلاعتی دارید برایم ارسال فرمایید. | |||
| علی گردویی | 01.07.2016 - 17:10 | ||
درود ، نام جلد دوم کتاب تاریخ سلطانی اثر سلطان محمد همین تاریخ سلطانی است یا نام دیگری دارد؟ | |||
| مسکین | 11.05.2016 - 04:07 | ||
آقای مرادی! اول اینکه منحیث یک انسان باسواد هیجگاه مکلفیت اخلاقی خود را در برابر خوانندگان تان فراموش نکنید٬ دوم اینکه هرشخصیت را در عصر خودش و با هم قطاران خودش مطالعه و مقایسه نمایید. (از واژه حقوق بشر که امروزه به وسیله بلقوه استعمارجدید بدست ابرقدرت ها و سیاست فروشان و اجیران داخلی شان برای رسیدن به پول و قدرت مبدل کشته است در آن زمان خبری نبود). سوم اینکه نباید در نوشته خود این حقیقت را کتمان میکردید(سرزمین که احمد خان ابدالی در آن بنای حکومت را گزاشت طی بیشتر از دو قرن فاقد هر گونه حکومت و حاکمیت خودی و باجگاه بیگانگان بود) | |||
| يحيي نويد | 26.04.2016 - 13:10 | ||
آقاي نويسنده شما فقط خوبي وبدي كسي را منعكس نكنيد وبعضي مطالب هم در اين جا هيچ ذكر نشده است چي ميشد اگر تمام واقعيت ها را مينوشتيد | |||
| رشاد احدی | 25.04.2016 - 13:39 | ||
واقعا اینکه از حوادث گذشته درافغانستان آگاه شویم برای ما لازم وضروری است . | |||
| احمد فواد راسخ | 04.04.2016 - 15:51 | ||
به جواب آقا یوسف باید که یک به تاریخ رجوع کنید باز خواهید یافت که افغانستان از ایران جدا نشده بلکه ایران جز قلمرو افغانستان بود. | |||
| عماد درانی | 24.03.2016 - 10:49 | ||
سلام من از قوم بزرگ درانی هستم و در استان کرمان در ایران زندگی میکنم.من ازنوادگان تقی خان درانی که حدود 5سال به کرمان حکومت کردستان. تقی خان درانی 5سال حکومت مستقل تشکیل داد و زیر بارتلمی هیچ کس نرفت. از دوستان خواهش میکنم اگراطلاعاتی در زمینه تقی خان درانی و یا اقوام درانی دارند و اگر سند یا دستنوشته ای دارنده من ایمیل بزنند تا از اطلاعاتتان استفاده کنم. زیرا بنده در حال تحقیق و تصحیح بعضی از متون درباره جد خوم تقی خان درانی حاکم کرمان هستم. باشک emad.pile@Gmail. Com | |||
| حسین رحیمی | 08.03.2016 - 15:06 | ||
خوبه اما از ظلمهای که به دیگر اقوام هم کردند ای کاش می گفتید | |||
| بارک | 08.11.2015 - 02:44 | ||
بسیارموضوعات جالبی است که آنرابایدبدانیم تشکرمیکنیم ازآقای مرادی | |||
| عزت االله | 01.11.2015 - 07:19 | ||
در مورد سلطنت شاه زمان معلومات کامل دهید از آغاز الی ختم | |||
| عیسی اکرمی | 24.08.2015 - 06:21 | ||
معلومات بسیار عالی بود تشکر میکنیم از شما عزیزان که معلومات ارایه داشتید . | |||
| یوسف | 22.07.2015 - 11:10 | ||
افغانستان از همان روز که از ایران ودیگر کشورها جدا گردید قدرت به دست یک قوم خاص که همانا پشتون ها است هستند واین ها به جز خیانت وطن فروشی بخاطر قدرت دیگر کاری انجام ندادند به جز از امان الله خان ومحمد داود خان که بخاطر آبادی کشور تلاش ورزیدن عبدالرحمن خان خون خوار هزاران تن از اقوام هزاره یا به طور واضح بگوییم شیعه مذهبان را سرکوب کردن وهمه را از دم تیغ گذراندن اندک کمی از آنها زنده ماند بخاطر که وی دیگر فرصت پیدا نکرد تاآنها را بکوشد بخاطر حکومت اش به پایان رسید آقای مورخ چرا اینواقعیت را نه نویشتی. | |||
| امین الله | 01.07.2015 - 04:09 | ||
تاریخ معاصر افغانستان اوضاع اقتصادی افغانستان در عصر سدوزایی ها و بارکزایی ها | |||
| نوید | 17.06.2015 - 09:07 | ||
اقای محترم امپراطور احمد شاه ابدالی که کشور های همسایه افتخارا نام و لب وی با مزایل خود منتخب مینایند یګانه شخص بود که درو خت خود با مسلمان های اسیا کومک های زیاد کردن، اګر شما مسلمان هستید باز باید این را باید فراموش نکنید که مسلمان های امرزو که در کشور هندوستاو پاکستان و خراسنان دیرزوه میبنین از رست اوردهای احمد شاه ابدالی است، قسمکه ګفتین که او حکومت قبیلوی ساخته بود اګر شما تاریخ را بخوانید و بیبن که تیمور شاه فرزند و جانشین نخست احمد شاه حتی پشتو صحبت کرده نمیتوانست و او اقوام و سران پشتون را زیاد کشتن در دولت یشان از اقوام مختلف سهم داشت که اقلیت یشان پشتون بود در دولت وی باز مهربانی کرده تارخ مسخه نه نمایند تشکر | |||
| میرویس ظریفی | 26.05.2015 - 16:00 | ||
بسار خوب واقعن این سایت ها مشکلات جوانان را مرفع میسارد به امبد بیشتر نمودن این سایت ها ومعلومات های شما هستیم بازهم تشکر | |||
| مرادقلی | 15.05.2015 - 16:54 | ||
سلام من یکی از سیستانی ها هستم از طایفه مرادقلی ها که میرسه به بارکزایی های افغانستان به جدم حاجی جمال خان اینها مطالی خوبی هست که من بدان از کجا بودم اصلیتم چیست بسیار از شما متشکر هستم | |||
| معروف | 07.04.2015 - 17:50 | ||
من معلومات مختصر احمد شاه ابدالى را ميخواستم | |||
| فريدون غورى | 02.01.2015 - 03:15 | ||
تشكرازاينكه معلومات ميدهيد | |||
| حاجی عثمانی | 16.09.2014 - 21:04 | ||
طبق معمول جهان؛ در حکومت داری همیشه اقوام اکثریت بنام / طایفه / قبیله /ګروه / به تناسب از اقوام (عاقلیت ) حکومت داری را کرده است. اګر دورست فهمیده باشیم همیشه (سران) اقوام بیسواد و قوم پرست آن هم به نفع قوم خود حکومت را پیش برده است . زمانیکه مشکلات حکومت داری به انحرافات میروند و برای حل بحران به جرګه عنعنوی رو میاورند. در جرګه آن اشخاص بیسواد بنام؛ موی سفیدان ؛ بزرګ سالاران اقوام؛ ملکان؛ و قوماندانان جنګی؛ که نی هم حرف زدن را یاد دارند و نی هم خواندن و نوشتن را و هر فیصله غیابی را که ترجیح بدهند مردم (اعوام) باید قبول نمایند. و مثله رشت اقوام یک ګام خیلی مهم بوده. خصوصا قوم پښتون آن هم ((لوی کندهار)) و زمانیکه امیر عبدالرحمن خان بعد از (شهید) شدن امیر یعقوب خان بنام معاهده (ګندمک) توسط (کیوناری انګلیس) از مملکت شوروی یا روسیه به ضد انګلیس ها بر میخیزد همه اقوام تاجک و پشتون به شمول ترکمن و ازبک با امیر عبدالرحمن خان یکجا شده و ساحه به ساحه مناطق سمت شمال آمده در منطقه ولایت پروان در چاریکار جاګزین شده و بعد به انګلیس ها خبر داده تا مذاکرات شان که چطور بتوانند انګلیس ها از افغانستان بیرون کنند آماده ګی ګرفتند . الی که در مقابل مبلغ 11000 سکه ای آن وقت و اسلحه ای که با انګلیس ها وجود داشت در مقابل بعضی ساحات از مناطق ؛ چترال الی منطقه چمن که فعلا پاکستان است به دسترس (جنرال دیورند) امضا و تسلیم مینماید. بااحترام حاجی عثمانی | |||
| حاجی عثمانی | 14.09.2014 - 04:11 | ||
بعد از فتوحات عرب بار دوم به افغانستان ؟ در سنه هجری شمسی ۹۰۰ سلطان محمود (غزنوی) بنام افغان فتوحات داشت که کار فراموش ناشدنی آن شکستن (بت) سومنات بود . بعد در سنه ۱۱۰۰ از سلسله نادر افشار احمدشاه بابا الی میرویس خان نیکه تا امیر عبدالرحمن خان ؟ در این جای شک نیست که تاریخ ( افغان ) تاریخ افغانستان است و فخر میکنیم و باید بکنیم . چون در اینجاه رضای خداوند متعال هم شرط است چون او نخواسته که این چنین آواره و سرګردان هستیم . در اینجاه مثله مهم این است که دیګر اقوام نمی توانند از موضوعات به همان باشند چی ؛ پښتون : تاجک ؛ هزاره ؛ ازبک ؛ ترکمن ؛ عرب ؛ وغیره . و مثله فرهنګ و کلتور ما هم با همه اقوام مشترک است . این نه تنها پښتون است که در یک فامیل (زن) برادر (شهید) را کسی دیګری بګیرد چی تاجک باشد و یا کسی دیګری ؟ | |||
| حاجی عثمانی | 12.09.2014 - 05:10 | ||
برادر محترم این را ګفتید که حقیقت دارد . از جنګ های داخلی کابل از سالهای ۱۳۷۱ الی ۱۳۷۳ برج سنبله چی میګوید. بعد طالبان / بعد این دوره موقت / دوره انتقالی/ بنام حکومت ملی / چوروچپاول بنام اقوام مختلف . آیا این هم از اثر دوره احمدشاه ابدالی است ؟ آیا نام خراسان یا افغانستان به لهجه شما اوغان این چی ؟ ابدالی ها . بارکزایی ها . محمدزایی ها. چرا این اقوام این قدر پیشرفت داشتند و چرا اقوام تاجک و هزاره و دیګران در حرکت نبودند ؟ ایا پښتون ها تاریخچه ای این اقوام را پنهان کرده ؟ آیا بزرګ سالاران پښتون که ۲۶ فرزند داشت از ۹ زن آیا اینها مسلمان نبودند ؟ سبحان الله | |||
| كريم | 17.08.2014 - 15:52 | ||
ببينيد دوستان عزيز پشتون ها و غير پشتونها يكي از شما از عشيره برون پاگذاشته نميتوانيد وديگري از ياد دهاني كار كردهاي پشتونها سير نميشويد ،مگر يك حقيقت را ديدم كه در نوشته هاي تان آداب نوشتاري مراعات شده بود نهايت جاي خرسندي است به جز جناب تلاش كه كمي احساساتي شده بود . خوب دانستن تاريخ وطن براي هر فرد ان لازمي است ،اينكه به كي ها بد ميخود ويا به كي ها خوب انقدر مهم نيست واگر افغانستان كثيرالمله نميبود ويك قوم مدت ميديدم بر اريكه قرت نميبود شايد وضع نجتغير ميداشت ،اما اين حقيقت است ،انسانهاي عاقل از كار هاي بد انجام شده توسط هركي باشد عبرت ميگيرند وبا شنيدن ان از زبان ديگران خود را ملامت فكر نكنند ،هر كس مسول كردار خود است ،بسر جزاي گناه پدر را نميبيند ،اما دفاع از كاركرد هاي ديگران خود را رنجاندن است بيايد به اينده بنگريم ويك ملت واحد را بسازيم ،هيچ قوم كوچك ديروز خلع سلاح ،مثل ديروز نيست ،هيج مردم مسلح حاكم ديروز ،زور مند امروز نيست ًو نبايد باشند به خصوص برادران روشن فكر واقعي پشتون (نه تفرقه افگنان مانند يون ، طاقت وافغانمل (افغان دشمن) ،لالي قاچاقبر ، ايوبي ،زلمي زابلي، ،همدردووووو) بيشتر مسوليت دارند ،حقايق موجود إيجاب تلاش بيشتر را ميكند ،زيرا بيشترين مشكلات از طرف برادران پشتون در وطن ايجاد ميگردد ،كه ضرر بيشتر ان اول به پشتون ها رسيده وميرسيد ،كشتن وكشته شدن ،ويراني خانه هاي خود شان ،كشتار ،مكتب سوزاني ها در مناطق خود شان در پهلوي ناارامي وطن ،بربادي خود شان است واين وظيفه روشنگر ان است كه راه وچاره بينديشند وبه جان همدير نه افتيد | |||
| احسان مصدق | 12.05.2014 - 07:18 | ||
تشكر از معلومات | |||
| محمد نذير عالم صادق | 16.03.2014 - 19:05 | ||
تشكر زيادي از جناب داكتر صاحب نظر مرادي | |||
| نذير | 16.03.2014 - 06:34 | ||
اين سايت بسيار يك سايت عالي و كمك كننده است تشكر از شما. | |||
| میرویس خان | 20.01.2014 - 19:06 | ||
مننه ستانه | |||
| علی ابدالی | 21.12.2013 - 12:08 | ||
سلام من اسمم علی ابدالی است از اذربایجان شرقی وشهرستان جلفا در جلفا تعداد ابدالی ها به 2هزار نفر می رسد ما طایفه بزرگ وغیور وباتعصب وباغیرت منطقه ایم می خواستم بدونم ایا ما هم از افغانستان امده ایم باتشکر | |||
| علی ساجد | 12.12.2013 - 07:48 | ||
این کوچی ها چرا دعوای مالکیت دارند؟ | |||
| امرالله محمدی ازغوربند | 15.11.2013 - 09:59 | ||
داکترصاحب محترم سلام وعرض ادب دارم خدمت شما به امید صحت وسلامتی تان روی موضوع بسیارجالب وقابل خوانش زحمت کشی کردی ازشما جهان سپاس موفقیت های بیشترتانرا درتمام عرصه های زندگی ازپروردگارعالمیان خواسته وخواهانم با احترام امرالله محمدی | |||
| خیبر | 10.11.2013 - 18:29 | ||
من هم به نوبه خودجهان سپاس از شما. اما تاریخ برای مااین رامی اموزاند که بشر هرگزاز تاریخ چیزی رانیاآموخته | |||
| امید | 27.10.2013 - 16:16 | ||
سپاس زیاد از شما وسایت ارزشمند شما تشکر | |||
| عبدالمتین | 01.10.2013 - 05:22 | ||
جناب داکتر صاحب از اینقد زحمت که کشیدی ای کاش یک چیزی می نوشتی که وحدت ملی را بارمی اورد نه نفاق ملی را احمدشاه هرکی بود یک تاریخ مردانگی دارد ماوشما چی کردیم به این وطن کدام خدمت وبرای این مردم چی کردیم خودرا داکتر وروشن فکر هم می گویم جا بسیار تاسف است به حال ما که اهل خبره ما چنین باشد از بیسواد که هیچ چیزی را نمی داند چی گیله کنم به لحاظ خدا به خاطر وحدت ملی تان کار کنید تا بتوانید دردنیایی امروزی جا خودرا پیداکنید درغیر آن به صفت انسان درروی کری زمین شناخته نخواهم شد . | |||
| ضیاوالحق وفائی | 31.08.2013 - 13:08 | ||
باتشکرفراوان ازین سایت زیبای شما که بسیار ازمشکلات من راحل کرد | |||
| اکبر | 05.07.2013 - 06:51 | ||
ندارد | |||
| محمدداودنور | 29.06.2013 - 20:33 | ||
آقايي محترم مرادي بهتربود با ان نويسنده فرانسوي گفته ميشد كه در كدام قرن فرانسوي ها ادم شدن؟ دوما شما خود اغراق ميفرمايد اگر احمد خان ابدالي يك ذره تعصب مذهبي مداشت افغانستان امروز همان ايران شيعه صفوي ميشد يعني افغانستان مركز سني ها ميشد وديگر شعيه در اين كشور وجود نمتوانست داشته باشد سوما درمورد ديگر اقوام نوشته ايد كه اين خود جاي تعمل دارد زيرا از يك طرف مينويسد كه كاتب هزاره اگر ابدالي ها در فكر تغيير زبان دري به پشتو ميبودند كدام زمان از زمان كه تاجكان از هر طرف تحت فشار بود بهتر بود هندو اين كار ر ا كردند ازبك ها وتركمنان ووو اين كار را كردند اگر ميخواستند تصفيه زباني ميتوانستند اما نكردند درمورد زن گفتيد شما خود گواه هستيد كه زنان كشور همسايه ما ايران جان هرشب مانند عروسك دست به دست صفوي ها تعت نام صيغه قرار ميگرفتندكه شاه صفيوي خود سفليس گرفته بود در موردقصي القلب بودن نوشته ايدشما به حركات وفجايي محمدخان قاجار كه در تنها كرمان ده هزار زن كرماني را به سپاه اش بخشيد وده هزار جوره چشم ازمردمان كرمان قفط در يك روز كشيد فكر كنيد بعدا نوشته ايد سبب عقب افتاده گي كشور شدند كدام كشور ازما در منطقه قوي ترا است ؟ ايران بلي ايران ايران شما اگر سالانه صدها مليارد دالار نفت نفروشد ميشود بنگله ديش نه افغانستان وخود هم ازاين امر خبرداريد زيرا ازاين پول نفت به شما هم احتمالا رسيده درست وصحيح نوشتن احوادث در هر زمان ومكان تعت هر شرايط نويسنده رادر نظر مردم جاودانه ميسازد كه شما بدبختانه ازاين امر بدور هستيد | |||
| deniz | 11.06.2013 - 05:37 | ||
سلام به خدمت تمام دوستان من شما اگر به تمام ادوار افغانستان نظر انداریم می بینیم که حکومت همیشه به دست برادران پشتون بوده تاحدودی دربخش ها زحمت کشیدند و انهم فقط به نفع شخصی خود اما دردیگر بخش ها نه . باعث همه بدبختی افغانستان هم برادران پشتون بوده اند چونکه دربخش سواد وفرهنگ بسیارعقب مانده اند اگر من وشما حالی هم درنظربگیریم میبینم که درمناطقی که پشتون نشین است فقط جهنم است انجا هیچ کس نمی تواند که انجا برود مردم درس خوانده نمی تواند حتی اگر با ازدید اسلام هم نگاه کنیم کارهای انهاهمیشه خرفات بوده وهیچ چیزی درباره اسلام نمی دانند فقط جنگ خونریزی را یاد دارند . امید اینکه همه مردم مان پشتون -تاجیگ - ازبک - هزاره ..... باهم عین برادران باشند و دیگر نوگری ایران و پاکستان وغربی ها را درسرخودنپرورانند. ن ی ک ی ا ر ازهرات باستان | |||
| محمد جاوید | 27.05.2013 - 10:33 | ||
سلام به همه هموطنان عزیز! باید عرض بدارم جناب محترم هنگامیکه یک نویسنده می خواهدتحقیق به عمل بیاورد باید منصفانه و هیچ اثراز جانب داری در آن تاسیر نگذاردومورد دوم صداقت علمی را در نظر گرفته که الحمد الله هیچ کدام در فعالیت تحقیقی شما دیده نه میشود! | |||
| توكل | 09.05.2013 - 02:48 | ||
بةتر است يك نويسندة جانب انصاف را ببيند فقط بدي يا خوبي يك شخص را منعكس نكند | |||
| محمد آریا | 29.04.2013 - 16:43 | ||
جناب داکتر صاحب!ارتباطزنجیره یی قتل نادرحاکمیت احمد خان وآمدن انگلیس در منطقه قابل بررسی است. وهم جنگ های بی نتیجه احمد خان در هند زمینه ساز حاکمیت انگلیس در منطقه نبوده؟ سپاس | |||
| محمدامین | 09.04.2013 - 04:53 | ||
مطالب های بسیار روشن در این لکچر نوت بود. من از دوکتور صاحب نظرمرادی یک سوال دارم؟ اگر مابخواهم از موضوعات تاریخی افغانستان آگاه شود برای ما چی فایده دارد... | |||
| شکیبا | 29.01.2013 - 17:47 | ||
مطالب خوبی بود مرسی | |||
| نور زي | 24.12.2012 - 20:47 | ||
در مورد نكوهش اقدام احمد شاه ابدالي در مثله افراد با شما موافق نيستم ؛ اين عمل از منظر هر توجيحي انساني نيست. | |||
| تلاش | 11.06.2012 - 10:20 | ||
اقای مورخ شهیر داکتر صاحبنظر مرادی! ای کاش با این زحمت که برخود روا داشتی وکتب مختلف را ورق زدی کمی حتی دو کلیمهای در مورد اینکه این مرد کبیر قوم شمارا از اسارت شیبانیها ، صفویها ومغولها ازاد ساخت وبنیادی کشوری مستقلی برایت گذاشت هم مینویشتی . | |||
داکتر صاحبنظر مرادی